XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI

ISSN 2091-573X

Certificate: № 13-023

Arxiv

XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI
XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI
Vol. 1, 2020

[download], 1.55 Mb

М.С. Эгамбердиев, доцент, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
Аннотация. Юқори сифатли қуйма бетонли конструкциялар тайёрлашда қўшимчалар, ҳарорат ва физик жараёнларнинг таъсири ўрганилди.
Калит сўзлар: Қуйма бетон, масса ўтказув, физик жараёнлар, қўшимча, комплекс қўшимча,бетон қоришмаси, адсорбция, ички энергия.
М.С. Эгамбердиев, доцент, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
Аннотация. Қатламли бетоннинг тузилишида ва шаклланишида массаалмашинув жараёниннинг таъсири ўрганилди.
Калит сўзлар: капиляр-ғовакли, масса алмашинуви, диффузия, диффузия коэффициенти, қуруқ аралашма, нам тарқалиш зичлиги, молекуляр хаотик ҳаракати, контакт усули.
X.U. Bekchanov, b.f.n. dots. Urganch davlat universiteti, Urganch
M.X.Bekchanova, doktorant, Xorazm Ma’mun Akademiyasi, Xiva
Annotatsiya: Maqolada Quyi Amudaryo Davlat biosfera rezervati daraxtlarida uchraydigan tunlamlar faunasining yangi tur tarkibi to’g’risidagi ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so’zlar: Tur, Insecta, Noctuidae, Lepidoptera, bioxilma-xilligi, to’qay, bioekologiya.
S.B. Bo’riyev, biologiya fanlari doktori, professor, Buxoro davlat universiteti, Buxoro
E.B. Jalolov, tayanch doktorant (PhD), Buxoro davlat universiteti, Buxoro
H.S. Ikromova, talaba, Buxoro davlat universiteti, Buxoro
Annotatsiya. Maqolada gidatafit ekologik guruhiga mansub, suv yuzasida qalqib o’sadigan yuksak suv o’simliklarini yig’ish, turlarini aniqlash, ko’paytirish usullari haqidagi ilmiy va amaliy ma’lumotlar bayon qilingan. Yuksak suv o’simliklari orasidan tarkibida biologik faol moddalarga boy turlarini hovuz baliqchilik xo’jaliklarida baliqlar oziqasi sifatida qo’llab, baliq mahsuldorligini oshirish chora – tadbirlarining ilmiy va amaliy yechimlari haqida qimmatli ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so’zlar: akvakultura, biotexnologiya, hovuz, baliq, yuksak suv o’simliklari, oziqa, suv.
S.A. Toshpo`latova, Jizzax politexnika instituti, Jizzax
O.X. Jo`rayeva, Jizzax politexnika instituti, Jizzax
Annotatsiya. Mamlakatimizda «yashil devor», «biodevor» larni barpo etishning ilmiy asoslarini yaratishga ehtiyoj yuqoridir. Ularning iqtisodiy, ekologik, ijtimoiy, xo`jalik, estetik va ma`naviy ahamiyati esa beqiyosdir.
Kalit so`zlar: yashil devor, vertikal bog`, biodevor, urbanizatsiya, ekoturizm, ekoshahar, «kasal bino sindromi», ekologik muammolar.
К.К. Дауылбаева, Каракалпакский научно-исследовательский институт естественных наук ККО АН РУз, Нукус
З.У. Бекбергенова, Нукусский филиал Ташкентского государственного аграрного университета, Нукус
Аннотация. Мақолада Жанубий Орол буйи шароитида ҳар хил тадқиқот ўринларида стафилинидларнинг биотопик тарқалишининг айрим экологик хусусиятлари, асосий яшаш жойлари гуруҳлари ва улардаги доминант турлар тўғрисида маълумотлар берилган. Ушбу қисқа қаттиққанатлиларнинг экологик гуруҳлари кўрсатилган.
Калит сўзлар: стафилинид-қўнғизлар, биотоп, Жанубий Орол буйи, тақсимланиши, яшаш муҳити, экология.
Б.К. Мухаммадиев, Ташкентский государственный аграрный университет, Ташкент
Н.Р. Иргашева, Ташкентский государственный аграрный университет, Ташкент
З.О. Бекбергенова, Нукусский филиал ТашГАУ, Нукус
Аннотация. Мақолада пахта майдонларида Которан 80%ли (1,2 кг/га) ва сабзавот экилган майдонларда Фюзилад супер 12,5% (2 л/га) гербициди ишлатилгандан кейин ажратиб олинган тупроқ микромицетларининг миқдор ва сифат ўзгаришлари тўғрисида маълумотлар келтирилган. 3 кенжа бўлим, 3 синф, 5 тартиб, 6 оила ва 23 туркумга оид микромицетларнинг 56 та тури аниқланди. Изланишлар натижасида, гербицид ишлатилмаган майдон билан гербицид ишлатилган майдонлардан ажратиб олинган тупроқ микромицетларининг сифат ва миқдор жиҳатдан фарқ қилиши ва гербицид қўлланилгандан кейин тур таркиби жуда қашшоқ бўлиши кўрсатилган.
Калит сўзлар: тупроқ микобиота, бактерицид, қўзиқорин, арқицид, замбуруғлар, ўсимлик қолдиқлари, гербицидлар, агроценоз.
С.Б. Бақоев, б.ф.д., проф., БухДУ, Бухоро
Б.Н. Дониёров, ўқитувчи, БухДУ, Бухоро
Аннотация. Мақолада қишлоқ қалдирғочининг баҳорда учиб келиш тавсифи, миграция муддатлари ва кўпайиш биологияси тўғрисида айрим маълумотлар келтирилган.
Taянч сўзлар: миграция муддатлари, тухум, уя, жўжа, қуш, биология, экология.
Умматова М.Э, преподаватель, ТашГАУ, Ташкент
Юлдашов М.А., преподаватель, ТашГАУ, Ташкент
Камилов Б.Г., преподаватель, ТашГАУ, Ташкент
Аннотация. Тудакўл сув омборида (майдони 22 000 га) хўжаликнинг балиқ овлашдан кўл-товар балиқчилик шаклига ўтиши натижасида балиқ овлаш ҳажми йилига 110-180 тоннадан 943 – 1459 т/йил гача ошди, балиқ маҳсулдорлиги 8-12 дан 51-69 кг/гача ортди. Сув ҳавзасига ўтказилган бир ёзлик балиқ (карп, оқ ва чипор дўнгпешона) чавоқлари сони билан овланган балиқлар ҳажми ўртасида кучли корреляцион боғлиқлик борлиги кўрсатиб берилган (r=0,77).
Калит сўзлар: яйлов аквакультураси, карпсимонлар, балиқ маҳсулдорлиги, Ўзбекистон
Х.Х. Зокиров, профессор, Термиз давлат университети, Термиз
О.У. Нормуратов, катта ўқитувчи, Термиз давлат университети, Термиз
Д.А. Отамуродова, ўқитувчи, ТДТУ Термиз филиали, Термиз
Аннотация. Ушбу мақолада инсониятнинг ривожланиш даврларидаги демографияси ва урбанизациясининг атроф-муҳитга таъсири ўрганилиб, унинг иқтисодий ва экологик оқибатлари таҳлил қилинади.
Калит сўзлар: демография, урбанизация, аҳоли, антропология, экология, табиат, инсон, табиий кўпайиш.
Р.Р. Рахмонов, ўқитувчи, Бухоро давлат тиббиёт институти, Бухоро
Ж.М. Ёрқулов, ўқитувчи, Бухоро давлат тиббиёт институти, Бухоро
М.Р. Рахимова, талаба, Бухоро давлат университети, Бухоро
Аннотация. Бухоронинг туристик салоҳияти юқорилигини ҳамда ов қилиш учун қулай бўлган жойларнинг мавжудлигини инобатга олган ҳолда, бу ерда ов туризмини йўлга қўйиш имкониятларининг кенглиги аниқланди.
Калит сўзлар: овланадиган, популяция, ҳайвонлар, ёввойи чўчқа, ғозлар, тулки, чиябўри, қум товушқони, қирғовул,
Қ.И.Хамраев, таянч докторант, Урганч Давлат университети, Урганч
Аннотация. Мақолада ўзгарувчиларга таъсир этувчи омилларнинг қисқа ва узоқ муддатда боғланишини илмий-назарий жиҳатлари тадқиқ этилган. Шунингдек, Ўзбекистонда фаолият юритаётган “Камалак” акциядорлик жамиятининг соф активларига таъсир қилувчи омилларидан дебиторлик қарздорлик, кредиторлик қарздорлик, умумий даромадлар ва умумий харажатларнинг коинтеграциясини боғланиши қисқа ва узоқ муддатли эканлигини аниқлаш мақсадида уч босқичдан иборат усуллардан фойдаланилган ҳолда хулосалар шакллантирилган.
Калитли сўзлар: инвестиция фонди, OLS (Ordinary least squares) усули, Йохансен коинтеграция тести, VAR (Vector autoregression model) модели, дебиторлик қарздорлик, кредиторлик қарздорлик.
Asqarov A.M., Phd student, International Islamic academy of Uzbekistan, Tashkent
Аннотация. Ушбу мақолада араб тилининг балоғат фани, унинг таркибидаги илмул баён, илмул маоний ва илмул бадиъ ҳақида, ушбу санъатларнинг юзага келиш тарихи ҳамда ушбу илмларни аждодлардан қолган оғзаки ва ёзма маънавий меросни ўрганишдаги аҳамияти баён қилинди. Шунингдек, араб тили балоғатига улкан ҳисса қўшган олим Саъдуддин Тафтазоний ҳақида сўз юрилилади.
Таянч сўзлар: араб тили балоғат фани, илмул маони, илмул баён, илмул бадиъ, полисемия, синономия, Саъдуддин Тафтазоний.
С.Н. Джураева, т.ф.н., Ўзбекистон Миллий университети, Тошкент
Аннотация. Мақолада Қарши воҳасидаги зиёратгоҳларнинг шаклланиш тарихи, географик жойлашуви ҳамда уларнинг маънавий меросимиз, диний қадриятларимизни асраб-авайлашдаги роли кўрсатиб берилган.
Таянч сўзлар: Саҳоба, аллома, авлиё, муқаддас зиёратгоҳ, рамзий қабр, саййидлар.
Б.Б. Исхаков, ўқитувчи, Наманган муҳандислик-қурилиш институти, Наманган
Аннотация. Мақолада Фарғона водийси ўзбекларининг анъанавий деҳқончилик машғулотлари илмий адабиётлар ва этнографик манбалар асосида таҳлил этилган.
Калит сўзлар: Фарғона водийси, анъанавий деҳқончилик, маданият, хўжалик фаолияти, экологик муҳит.
Каримбоева С., доцент, Наманган муҳандислик – қурилиш институти, Наманган
Аннотация. Ушбу мақолада замонавий педагогик технологияларнинг дарс самарадорлиги, таълим сифатига таъсири, хусусан, тарих фанларини ўқитишдаги аҳамияти ёритиб берилган.
Калит сўзлар: педагогик технология, таълим сифати, дарс самарадорлиги, ижтимоий – гуманитар фанлар, тарих.
Курбанов Г.Н., к.и.н., доцент, БГУ, Бухара
Шоев И., ст. преподаватель, БГУ, Бухара
Аннотация. Мақола Бухоро давлат музей-кўриқхона захирасида сақланаётган тангалар коллекциясига бағишланган. Муаллифлар томонидан мақолада мусулмон тангалари хазиналарининг “Тангашунослик ва эпиграфика” бўлими томонидан тўплаш тарихи тўлиқ ёритилган. Жумладан, ўтган асрнинг 30-чи йилларидан ҳозирги кунга қадар бўлган танга хазиналарнинг шакли, мазмун моҳияти, сулолаларга хос бўлган типологияси ўрганилди. Чунончи, чиғатой улуси, темурийлар, шайбонийлар, аштархонийлар ва манғитлар ҳукмронлиги давридаги тангалар қиёсий таҳлил қилинди.
Калит сўзлар: музей,хазина,танга,йил,сақланиш,зарб.
Маматкулов Э.С., ўқитувчи, Термиз Давлат университети, Термиз
Аннотация. Мақолада Абу Али ибн Сино фалсафий қарашларининг ижтимоий тафаккур тараққиётига таъсири илмий жиҳатдан ўрганилди. Ибн Сино ижодида фаннинг структурасини текшириш, илмларнинг тартибини аниқлаш, уларни тасниф қилишга эътибор алоҳида ўрин эгаллайди. Бу масалада ҳам олим Форобий бошлаб берган фан-ар таснифи ҳақидаги масалани янада тараққий эттиришга ҳаракат қилади. Ибн Синонинг фалсафий системасини ифодаловчи асарларида («Китоб уш-шифо», «Китоб ун-нажот», «Донишнома») фалсафий билимлар: мантиқ, физика, математика, метафизика тартибида берилади.
Калит сўзлар: илмий мерос, фалсафа, мантиқ, тиббий соҳа, орзу-интилишлар, таълим-тарбия, маърифатпарварлик.
Очилов А.Т., ўқитувчи, Бухоро давлат университети, Бухоро
Аннотация. Ушбу мақолада Бухоро воҳасидаги илк археологик тадқиқотларнинг қисқача тарихи ҳамда Бухоронинг шаҳар қисмида археологик тадқиқотларнинг бошланиши ва натижалари ҳақида фикр юритилади.
Калит сўзлар: Бухоро шаҳри, археологик тадқиқотлар, Деггарон, В.А.Шишкин, Моғоки Аттори масжиди.
Рузметов С.А., базовый докторант, УрГУ, Ургенч
Сапарова К.О., д.ф.н., УзГУМЯ, Ташкент
Аннотация. Мақолада собиқ Совет иттифоқи даврида ўзбек тили томонидан рус тили ёки у орқали бошқа тиллардан луғавий бирликларнинг ўзлаштирилиши масаласи ўрганилади. Ўзбек тилига ушбу ўзлашмаларнинг кириб келиши ўша пайтдаги янги ҳодиса ва тушунчаларни ифодалаш учун лексик номлар танқислиги билан боғлиқлиги таъкидланади.
Калит сўзлар: совет даврига оид сўз, ўзлашма, мослашув, кекса авлод вакили, арабий сўз, воситачилик, ном танқислиги.
М. Ширинова, таянч докторант, ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти, Тошкент
Аннотация. Ушбу мақолада жадид адабиёти вакиллари томонидан яратилган Алишер Навоий ҳаёти ва ижодига оид айрим жиҳатлар Фитрат, Чўбонзода, Ботунинг баъзи асарлари мисолида очиб берилган.
Калит сўзлар: Алишер Навоий, навоийшунослик, жадид адабиёти, тил масалалари, таълим тили.
Sobirova M.B., doktorant (PhD), Jizzax Politexnika institute, Jizzax
Qiryigitov X.B., katta o`qituvchi, Jizzax Politexnika institute, Jizzax
Annotatsiya. Ushbu maqolada artishok dorivor o'simligining (Cynara scolymus L.) o'sishi va rivojlanishiga turli xil biologik mahsulotlar va kimyoviy o'g'itlardan foydalanish ta’siri to'g'risidagi ma'lumotlar keltirilgan. "Zamin-M" va "Yer Malhami" biologik preparatlaridan kimyoviy o'g'itlar bilan birgalikda foydalanishda kimyoviy o'g'itlar bilan solishtirganda 5,34% ko'proq urug'lanish va o'g'itlarsiz boshqarishga nisbatan yuqori urug'lanish darajasi 37,8% gacha qayd etildi.
Kalit so`zlar; tikanli artishok, Zamin-M, Yer Malhami, Pseudomonas, Bacillus, Azotobacter, kimyoviy og`it, bioo`g`it,
С.Р. Асатов, катта ўқитувчи, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
Ш.Б. Адизов, ўқитувчи, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
О.Х. Нуриддинов, ўқитувчи, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
Аннотация. Ушбу мақолада Бухоро вилояти суғориладиган тупроқларининг шўрланиши ва иккиламчи шўрланишига таъсир этувчи омиллар, суғориладиган ерларининг ҳозирги кундаги мелиоратив ҳолати ва уларни яхшилаш йўллари бўйича маълумотлар келтирилган.
Калит сўзлар: Тупроқ, мелиоратив кадастр, коллектор, зовур, иқлим, қишлоқ хўжалиги, мелиорация, суғориладиган ерлар, шўрланиш, минерализация, деградация.
А.Қ. Жўраев, доцент, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
У.А. Жўраев, доцент, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
З.З. Қодиров, PhD докторант, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
З.Ў. Амонова, ассистент, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
Аннотация. Бухоро воҳаси шароитида тежамкор суғориш усулидан кузги бошоқли дон экинларини парваришлашда ҳар бир гектар ҳисобида 50 килограмм гидрогель кристалини тупроққа киритиб, мавсумий суғоришлар амалга оширилган ҳолатда ғаллани ўсиш ривожланишида ижобий ўзгаришлар кузатилиб, мавсумий суғориш меъёри 3780 м3/га ни ташкил қилди. Ўсиш ривожланиш жадаллик билан ўтиб, ҳосилдорлик 65 центнерни ташкил этиб, назорат вариантига нисбатан 14.5 центнер гектаридан юқори ҳосил олишга эришилди. Гидрогель кристали 3-4 йил давомида ўз хусусиятини ўзгартирмай сақлаб қолиш имкониятига эга. Тупроққа киритилган гидрогель кристали унинг агромелиоратив ҳолати ва сув-физик хусусиятларига ижобий таъсир кўрсатиши кузатилди.
Таянч сўзлар: Гидрогель кристали, ўсимлик, технология, меъёр, дон, ҳосилдорлик, сув, физик хусусият.
С.Ҳ. Исаев, қ/х.ф.д., профессор, ТИҚХММИ, Тошкент
А.Қ. Жўраев, қ/х.ф.н., доцент, ТИҚХММИ Бухоро филиал, Бухоро
З.З. Қодиров, таянч докторант, ТИҚХММИ Бухоро филиал, Бухоро
Аннотация. Бугун республика деҳқончилиги туб ўзгаришлар даврига юз бурди. Республикамиз Президенти Ш.Мирзиёев томонидан мамлакатимизни иқтисодий жиҳатдан юксалтириш учун биргина соя ўсимлигини етиштириш бўйича 2017 йил 14 март ПҚ-2832-сонли “2017-2021 йилларда республикамизда соя экини экишни ва соя дони етиштиришни кўпайтириш чора-тадбирлари тўғрисида” ги ҳамда 2017 йил 14 мартда ПҚ-2832 –сонли “2017-2021 йилларда республикада соя экишни кўпайтириш ва соя дуккакли экинларни ўстиришни ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида” ги қарорлари қабул қилинди.
Таяч сўз ва иборалар: соя, дуккакли, маҳаллий, демографик, унунмдор, суғориладиган, шудгор, агротехник, ҳосил, озиқа элемент.
Р.А. Муродов, доцент, Ташкентский институт инженеров ирригации и механизации сельского хозяйства, Ташкент
М.А. Барнаева, ассистент преподаватель, Бухарский филиал Ташкентского института инженеров ирригации и механизации сельского хозяйства, Бухара
Аннотация. Бугунги кунгача, сувнинг ўсимлик илдизларига етиб бориши ва сувнинг узатиш тизимига ўтишининг масалаларига ҳали ҳам ечими топилмаган. Тадқиқотларда шу маълум бўлдики, ўсимлик илдизлари сувни хужайралараро бўшлиқлар ва эпидермал катакчалари орқали шимиб олади. Эпидермал катакчаларнинг мембраналари нам тупроқдаги эриб кетган моддаларни сиқиб чиқариш қобилиятига эга ва бу орқали ўсимликка фақат зарур бўлган минерал озуқаларнигина шимиб олади. Шунинг учун эриган модданинг таркиби (концентрацияси) (электролит) илдиз қатламида (ксилемлар), одатда, тупроқ таркибидаги ушбу эритмаларнинг концентрациясидан кўра анча кам бўлади. Чунки ўсимликка сувнинг шимилиши, одатда, сувнинг осмотик потенциал градиентга тескари бўлиб, уларнинг самарали кўчиши метаболик жараёнлар энергияси воситасида амалга ошади. Сўнг сув илдизларнинг узатувчи тизими бўйлаб, поянинг ксилем қатламига қараб ҳаракатланади. Ушбу қатлам орқали эса сув баргларга кўтарилади.
Калит сўзи: мелиорация, ўсимлик, илдиз, динамика, тизим, эпидермал, энергия, восита, қатлам.
И.Рахматов, таянч докторант, Бухоро давлат университети, Бухоро
Р.Юнусов, қ/х.ф.н., доцент, Бухоро давлат университети, Бухоро
Аннотация. Бу мақолада Бухоро вилояти тупроқ иқлим шароитида пакана интенсив олма боғларида пайвандтаглар, навлар ҳамда кўчат қалинлигининг ёруғлик интенсивлиги режимига боғлиқлиги тўғрисидаги тажриба натижалари ҳақидаги маълумотлар келтирилган.
Калит сўзлар: пакана олма дарахтлар, нав, пайвандтаг, кўчат қалинлиги, ёруғлик режими, ёруғлик
Ҳ.Х. Сафарова, мустақил тадқиқотчи, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
Х. Саноев, талаба, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
Аннотация: Мақолада дуккакли дон экинлар такрорий экин сифатида экилган мош навларининг тупроқ унумдорлигига таъсири кўрсатилган. Дуккакли дон экинлар пахта ва бошқа экинлар даласига экилганда тупроқни органик моддалар билан бойитади ва қўшимча озиқ базасини яратади. Дуккакли дон экинлар фақат тупроқнинг унумдорлигини ошириб, чорва молларига озиқ модда етиштириб берувчи воситагина бўлиб қолмасдан, ҳар хил зарарли хашарот ва касалликларнинг инфекцияларидан тозаловчи фитосанитар вазифасини ҳам бажаради.
Калит сўз: Дурдона, Хилола, Маржон, Турон, унумли, айрим, жайдари мош турлари, минерал, монокультура.
Г.П. Тўхтаева, ўқитувчи, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
Аннотация. Мамлакатимизда олиб борилаётган ижтимоий сиёсатнинг асосий йўналишларидан бири – Республикамиз фуқароларини ишлаб чиқариш жараёни ва бошқа ҳолатларда мавжуд ёки вужудга келиши мумкин бўлган турли хавфли ва зарарли омиллар таъсиридан ҳимоялаш, уларнинг ижтимоий ҳимоясини қонунлар ва бошқа меъёрий ҳужжатлар асосида таъминлаш ҳамда санитария ва гигиена талабларига мос меҳнат шароитларини яратиб беришдан иборатдир.
Калит сўзлар: физиологик хусусият, асорат қолдириш, назария, принцип, чанг, титраш, организмнинг қаттиқ қизиб ёки совиб кетиши, биологик ва социал аҳамияти, Конвенцияни амалга ошириш.
Х.Т. Тухтаева, PhD, Бухарский филиал Ташкентского института инженеров ирригации и механизации сельского хозяйства, Бухара
Н.Н. Исламова, студент, Бухарский филиал Ташкентского института инженеров ирригации и механизации сельского хозяйства, Бухара
Аннотация. Ушбу мақолада вақтинча оқар сувлар ва уларни йиғиш, сақлаш ва рационал фойдаланиш имкониятлари берилган.
Калит сўзлар: вақтинча оқар сувлар, рельеф пластикаси методи, сув манбалари, сув билан таъминлаш.
Н.Р. Ходжимуродова, докторант, ТашГАУ, Ташкент
С.С. Хожиев, ассистент, БухГУ, Бухара
Annotatsiya. Maqolada Buxoro vohasi cho'l tuproqlarining ayrim xususiyatlari va mikrobiologik faoliyati ko'rib chiqiladi. Mikrobiologik tadqiqotlar natijalari asosan tuproqdagi ozuqa moddalarining biologik aylanishi tufayli osonlik bilan parchalanadigan organik moddalarning mineralizatsiyasi oshganda, mikroorganizmlarning miqdori bahorda maksimal darajada ekanligiga ishonish uchun asos yaratadi.
Kalit so'zlar: tuzlash, qadimgi, ammonifikatorlar, qo'ziqorinlar, nitrifikatorlar, azotfiksatorlar, yangi qurilgan.
Содиқов М.А., ассистент, Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Бухоро филиали, Бухоро
Аннотация. Мақолада биноларнинг энергияга бўлган талабини камайтириш, бор энергияни исроф қилмаслик мақсадида, уларни қуришда иссиқлик ўтказувчанлиги паст материал - пенополистиролдан фойдаланиб барпо этиш мумкинлиги тўғрисида мулоҳазалар юритилган.
Калит сўзлар: пенополистирол, иссиқлик ўтказувчанлик, энергия самарадор бино, ажратилмайдиган пенополистирол қолип.
Р. Хужакулов, к.т.н., Каршинский инженерно-экономический институт, Карши
Д. Нуров, ассистент, Бухарский филиал ТИИИМСХ, Бухара
Аннотация. Мақолада ирригация тизимларидаги гидротехника иншоотлари заминларида чўкишнинг сўнгги катталигини аниқлаш жараёнида зўриқишлар ўлчами ва намланиш даражасини биргаликдаги ҳисобий кўрсаткичларини аниқлаш бўйича ўтказилган тадқиқотлар натижалари келтирилган.
Калит сўзлар: Чўкувчанлик, лёсс грунт, грунтлар деформацияси, зўриқишлар, намлик, намланиш, пойдевор, гидротехника иншоотлари.
Р. Хужакулов, к.т.н., Каршинский инженерно-экономический институт, Карши
Д. Нуров, ассистент, Бухарский филиал ТИИИМСХ, Бухара
Аннотация. Мақолада Қарши чўлидаги гидротехника иншоотларини лесс заминлари чуқурлиги бўйлаб зўриқишларни аниқлаш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари келтирилган.Қаралаётган қатламда чўкишнинг жадал рўй бериш ҳолатида ён томон босим коэффициенти ўзининг максимал қийматига эга бўлиши ўрнатилган.
Калит сўзлар: чўкувчанлик, лёсс грунтли замин, гидротехника иншооти, ён томон босим коэффициенти, грунтнинг деформация модули, анизотропия